Op bospaden die vaker worden gebruikt voor menselijke recreatie tellen onderzoekers* minder vogels en niet zo veel vogelsoorten – zelfs als de paden al tientallen jaren in gebruik zijn.

De eerste studie naar de relatie tussen de aanwezigheid van bospaden, het aantal mensen dat er gebruik van maakt en vogels toont aan het aantal vogels, evenals het aantal vogelsoorten, lager is wanneer paden regelmatiger worden gebruikt. Dit is ook het geval wanneer de paden al vele jaren in gebruik zijn, wat suggereert dat bosvogels niet wennen aan deze recreatieve activiteit. De fysieke aanwezigheid van paden lijkt dus minder impact te hebben op bosvogels dan de frequentie waarop recreatieve paden door mensen worden gebruikt. Om de verdere impact op deze bosdieren te minimaliseren, is het belangrijk dat mensen op de aangelegde paden blijven.

Vogelverschrikkers

“We laten zien dat bosvogels duidelijk worden beïnvloed door mensen en dat dit vermijdingsgedrag niet verdwijnt, zelfs niet na jarenlang gebruik door mensen. Dit suggereert dat niet alle vogels aan mensen wennen en dat er een langdurig effect blijft”, aldus dr. Yves Bötsch, hoofdauteur van deze studie, van het Zwitsers ornithologische instituut in Sempach, verbonden aan het Institute of Evolutionary Biology and Environmental Studies, universiteit Zürich, Zwitserland. “Deze studie is belangrijk om te laten zien omdat de druk op natuurlijke leefomgevingen en natuurbeschermingsgebieden sterker wordt en wandelaars en andere menselijke bosgebruikers toegangsverboden jammer genoeg vaak negeren.”

Bosversnippering

Veel buitenactiviteiten zijn afhankelijk van infrastructuur, waarbij wegen en paden het meest voorkomen. Eerder onderzoek heeft aangetoond dat paden habitatverlies en fragmentatie veroorzaken, waarbij grotere gebieden worden opgedeeld in kleinere stukken en wildpopulaties van elkaar worden gescheiden. Het is echter moeilijk om met zekerheid te zeggen of het de aanwezigheid van paden of het gebruik ervan door mensen is die de meeste impact heeft op bosvogels. Bötsch legt uit: “De resultaten van eerdere studies over het effect van trails en wandelpaden op vogels spreken elkaar tegen. Sommige studies laten negatieve effecten zien, terwijl andere dat niet doen. Ons vermoeden was dat het niet de paden, maar wel de intensiteit van het menselijk gebruik was dat deze discrepantie kon veroorzaken, wat ons motiveerde om het effect van trails los te koppelen van de aanwezigheid van mensen.”

Gevoeligere vogelsoorten

De onderzoekers bezochten vier bossen met een vergelijkbare habitat (dezelfde boomsoorten en dieren), maar een verschillens recreatieniveau. Ze registreerden alle vogels die ze in de buurt van de paden hoorden of zagen, evenals in het bos zelf, en ontdekten dat er minder vogelmeldingen waren in de bossen die vaker door mensen werden gebruikt. Bovendien merkten ze op dat de impact op bepaalde soorten groter was. “Soorten met een hoge gevoeligheid, vertoonden sterkere trailvermijding, zelfs in zelden bezochte bossen. Het gaat dan met name over roofvogels, zoals de gewone buizerd en Euraziatische sperwer, evenals duiven en spechten”, zegt Bötsch.

Blijf op het pad

“De meeste mensen nemen aan dat wandelen in de natuur geen schade toebrengt aan wilde dieren. Maar onze studie laat zien dat zelfs in bossen waar men al decennialang recreëert, vogels niet wennen aan mensen.” Bötsch besluit met enig advies, wat kan bijdragen aan het minimaliseren van het effect van bosrecreatie op bosvogels. “Wij menen dat beschermde gebieden met verboden toegang noodzakelijk en belangrijk zijn, en juichen het ontwikkelen van nieuwe routes naar afgelegen bosgebieden niet toe. Bezoekers van bestaande bospaden moeten worden aangemoedigd om zich aan de blijf op het pad-regel te houden en te gaan ronddwalen in het bos.” Enkel zo kunnen we met z’n allen langer van de (Belgische) bossen en de natuur genieten.

* Onderzoek bospaden, mens en vogels gepubliceerd in Frontiers in Ecology en Evolution.