We leunen comfortabel achterover in onze stoel en zien de bergtoppen als op een postkaart aan ons voorbijglijden. Ja, we zitten op de trein in Zwitserland. Meer bepaald in de regio Graubünden, het grootste en meest bergachtige kanton van het land. Op onze planning staat een hike om op je bucketlist te zetten: de Via Albula/Bernina, een langeafstandswandeling langs de kronkelige spoorlijnen van de Rhätische Bahn.
Foto’s: Rhätische Bahn, Erik Süsskind
Graubünden was tot laat in de 19de eeuw een afgelegen en geïsoleerd deel van Zwitserland. In die periode kwam het Alpentoerisme op gang. Toeval wil dat een Nederlander, Willem Jan Holsboer, enkele (kuur)hotels in Davos had geopend en zocht naar een manier om het dorp makkelijker te bereiken. Willem bedacht een spoorlijn tussen Landquart en Davos – het begin van het huidige Rhätische Bahn-spoornet (RhB). Verschillende andere lijnen volgden en vandaag zijn de typische, rode smalspoortreinen wereldberoemd.
Architecturale hoogstandjes
Precies 15 jaar geleden plaatste Unesco twee spoorlijnen van de RhB op de Werelderfgoedlijst omwille van hun historische waarde en de vele architecturale hoogstandjes, alle harmonies ingebed in het betoverende alpine landschap. Samen zijn de Albulaspoorlijn en de Bernina Express goed voor ongeveer een derde van het RhB-netwerk. Het eigenlijke Unesco-traject doorkruist twee bergpassen van Thusis naar Tirano (IT) over 196 bruggen, langs 20 bergdorpen en door 55 tunnels. Sinds 2013 haalt de Rhätische Bahn alle energie voor zijn passagierstreinen en eigen gebouwen uit waterkracht.
Naast uit rotsen gehakte tunnels kom je hier meer mooie staaltjes van bouwnijverheid tegen. Het Landwasserviaduct bijvoorbeeld, een van de meest gefotografeerde kunstwerken langs de Rhätische Bahn in het algemeen en de Albulaspoorlijn in het bijzonder. Het viaduct is 65 meter hoog en 136 meter lang, en wordt gedragen door zes imposante pijlers. Erover rijdt de beroemde panoramatrein van de Rhätische Bahn, de Bernina Express. Deze vertrekt in Chur, het oudste stadje van Zwitserland en de hoofdstad van dit kanton, en stopt in Tirano.
Uniek wandelavontuur
Spreekt voor zich dat deze omgeving zich perfect leent voor een uniek wandelavontuur, zelfs als je geen treinfanaat bent! Mijn wederhelft is dat wel, getuige de tientallen Märklintreintjes die in de kast op een volgende treintafel staan te wachten. Zijn ogen gaan meteen fonkelen wanneer ik hem over de Rhätische Krokodil (een 100-jarige locomotief die in de zomerperiode nog steeds van Davos naar Filisur rijdt) en de hiking trail Via Albula/Bernina vertel. Deze trail volgt het treintraject namelijk… te voet! In tien etappes leg je, van noord naar zuid (omgekeerd kan ook), 131 kilometer af. Bordjes met het groene viaductlogo en het cijfer ‘33’ erop wijzen de weg.
Het eerste deel van de route loopt ten noorden van de Alpen langs de Albulalijn van Thusis, door het Albuladal via Fuorcla Crap Alv naar Val Bever en via het prachtige Oberengadinplateau naar St. Moritz. De zuidelijke vier etappes gaan verder over de Berninapas naar Val Poschiavo en uiteindelijk naar Tirano. Heb je niet voldoende tijd
(5 tot 10 dagen), of wil je de route aanpassen aan je conditie en interesses, dan kan je onderweg in nagenoeg elk dorpje in- of uitstappen op de trein. Evengoed kan je van hotelletje naar hotelletje trekken dan wel kamperen, en zelfs zorgen voor bagagevervoer.
Wereldrecord!
Op 29 oktober 2022 vond ter gelegenheid van het 175-jarig bestaan Zwitserse spoorwegen een geslaagde poging plaats om de langste personentrein ter wereld te laten rijden. 25 aaneengekoppelde treinstellen met een totale lengte van 1910 meter legden aan gemiddeld 20 km per uur een traject af van 25 kilometer van Preda naar Bergün. Op het Landwasserviaduct werd het wereldrecord gevestigd. Het vorige record lag sinds 1991 in handen van… de Belgische spoorwegen met een treinlengte van 1700 meter.
Enkele van de vele hoogtepunten
De Via Albula/Bernina passeert drie taal- en cultuurregio’s, tal van landschappelijke parels
en enkele van de meeste gevarieerde natuurlandschappen doorheen zowel hoogalpine, alpiene als subtropische zones. Highlights opsommen, is moeilijk. Zo zijn verschillende secties tussen Fisliur, Bergün en Preda (etappe 2 en 3) gewoonweg spectaculair en is Bergün zelf een spoorwegmekka. Het indrukwekkend Landwasserviaduct (etappe 2) mag uiteraard niet op je route ontbreken, terwijl in Preda (etappe 4 en 5) de nieuwe Albulatunnel II tegen 2024-2025 wordt voltooid. Het smaragdgroene Palpuognameer (etappe 5) middenin Parc Ela is dan weer een parel voor het oog en de steile afdaling naar Val Bever het neusje van de zalm voor de berggeiten onder ons.
Even bijzonder is de gigantische Morteratschgletsjer (etappe 7), genesteld tussen weelderig groene naaldbossen en hoge Alpentoppen. Hier kan je de gevolgen van de opwarming van de aarde met eigen ogen zien. Opgelet qua wandeluitrusting, want zelfs in de zomermaanden stuit je in de hoger gelegen delen mogelijk op sneeuw en koude temperaturen. Op zoek naar de hoogste top? Dan mag een blik op de 3900 meter hoge Piz Palü (etappe 8) niet ontbreken. Maar hetzelfde geldt eigenlijk voor het 142,8 cirkelviaduct van Brusio (etappe 10). De rest van deze laatste etappe is ook erg afwisselend. Langs fruitboom- en wijngaarden kom je uiteindelijk moe, maar verzadigd in het mooie historische centrum van Tirano (IT) aan.
Etappeoverzicht
- Thusis-Tiefencastel, 20 km, start op 800 m, ↑ 950 m, ↓ 760 m, 5 à 6 u
- Tiefencastel-Filisur, 12 km, start op 900 m, ↑ 440 m, ↓ 240 m, circa 3 u
- Filisur-Bergün/Bravuogn, 10 km, start op 1500 m, ↑ 620 m, ↓ 320 m, circa 3 u
- Bergün/Bravuogn-Preda, 7 km, start op 1789 m, ↑ 520 m, ↓ 110 m, 2 à 2,5 u
- Preda-Spinas, 12 km, start op 2400 m, ↑ 820 m, ↓ 780 m, 4 à 4,5 u
- Spinas-St.Moritz, 13 km, start op 1700 m, ↑ 240 m, ↓ 280 m, circa 3,5 u
- Moritz-Ospizio Bernina, 24 km, start op 2300 m, ↑ 840 m, ↓ 360 m, 6 à 6,5 u
- Ospizio Bernina-Cavaglia, 9 km, start op 2253 m, ↑ 240 m, ↓ 780 m, 3 à 3,5 u
- Cavaglia-Le Prese, 12 km, start op 1600 m, ↑ 60 m, ↓ 800 m, 3 à 3,5 u
- Le Prese-Tirano, 14 km, start op 1100 m, ↑ 300 m, ↓ 820 m, 4 à 4,5 u