Smartphones, tablets, televisie, gameconsoles… peuters, kleuters en scholieren moeten vandaag de dag niet ver meer lopen om afleiding te vinden of vriendjes te ontmoeten. De verleiding is groot om omringd met elektronica dag in dag uit te cocoonen in hun vertrouwde zetel. Toch brengt buitenspelen een pak voordelen met zich mee die een snel gevulde wasmand ruimschoots compenseren. Far Out vroeg enkele ervaringsdeskundigen hoe je je kroost bijna kosteloos je achtertuin in jaagt.

Tekst & Foto’s: Bert De Vriese

Outdoor avontuur in je achtertuin

Als er één Kortrijkzaan is die het belang van buitenspelen hoog in het vaandel draagt, is het Jolle Desloover wel. Samen met enkele vrienden bouwde hij op een zomer een illegale boomhut op een verwilderd terrein in het centrum van Kortrijk. “Onze kinderen en de kinderen uit de buurt amuseerden zich enorm in hun ‘kamp’, maar het duurde slechts een week voor het stadsbestuur ons doorhad”, vertelt hij. Gelukkig tolereerde de stad het kamp en mocht het de ganse zomer blijven.

De creativiteit? Die volgt vanzelf

Na die zomer richtte Jolle samen met die vrienden vzw Wildebras op. Met hun vzw willen ze kinderen stimuleren om terug in de stad te spelen op niet-formele speelterreinen. Ondertussen heeft Wildebras vijf groene plekken in de stad omgetoverd tot speelzones, waaronder één plek die ze ‘De Wildernis’ doopten. “De Wildernis is een avontuurlijke bouwspeelplaats waar kinderen ouder dan zes jaar zich zonder toezicht van hun ouders volledig kunnen uitleven”, vertelt Jolle. “Ze mogen er zich vuil maken, in plassen springen, in bomen klimmen, kampen bouwen met hamers, nagels en paletten. Ze mogen er ook vuur maken en dat allemaal in een gecontroleerde omgeving.”

Volgens Jolle hebben kinderen maar één trigger nodig. “Als je een kind in de natuur zet met enkele materialen zal het zich maximum tien minuten vervelen”, benadrukt Jolle. “Daarna volgt de creativiteit vanzelf.” Al het materiaal waarmee Wildebras de kinderen laat spelen, is te vinden op het stort. “In onze speelkoffers zitten jutezakken, dekens, oude autobanden en kapotte fietsbanden. Door een oude autoband in twee te snijden en er een plank op te nagelen, maak je een wip en als je er een polyestertouw overheen weeft, ontstaat er een trampoline.” Jolle vindt het belangrijk om de kinderen eerst te betrekken en verder hun vrije gang te laten gaan. “Wij geven hen een kleine voorzet, maar dan laten we alles aan hen over.” Dat het dan wel eens anders loopt, is prima. “Ooit wilden we mini-vlotten maken met kapotte fietsbanden, maar gebruikten de pagadders die de hele namiddag als zelfgemaakte waterpistolen.”

Een eigen wildernis

Dat buitenspelen voor de huidige generatie en zelfs voor de vorige niet meer vanzelfsprekend is, merkt Jolle aan sommige ouders van de kinderen die ‘De Wildernis’ bezoeken. “We krijgen veel vragen van papa’s hoe ze hun kroost kunnen helpen om een kamp te bouwen”, weet hij. “Eigenlijk is het beste om zelf een stevig basisplatform in elkaar te timmeren. Dat kan al door drie palen in de grond te slaan en daarop horizontaal een plank vast te maken. Als dat staat, kan je de kinderen laten losgaan met stokken, dekens, wasspelden, touwen en verf. Het is vooral belangrijk dat je hen zelf laat bouwen en creatief laat zijn.”

Wie een ‘wildernis’ in hun eigen tuin hebben gecreëerd, zijn dertigers David Michielssens en Sarah Monkerhey uit Brugge. Samen zijn ze de bezielers van het voedselbos in Assebroek en hun tuin is ingericht op maat van hun twee zonen, Vic en Lias. De tuin valt op door het reliëf en de dynamiek tussen open ruimte, bomen en struiken. “Lias en Vic hebben in onze tuin een ruimte gekregen waar ze volledig hun eigen ding kunnen doen”, vertelt David. “In de linkerhoek staan twee twintig jaar oude magnolia’s waar ze graag in klimmen. Omdat dit een invasieve soort is, groeit er niets onder de boom en zitten er geen insecten in. Een perfecte plek voor hun kamp.”

Dichter bij de natuur

Vic en Lias hebben met touwen en droge takken uit de tuin hun kamp volledig zelf gebouwd. “Af en toe controleren we of alles wel stevig en veilig is, maar we hebben vertrouwen in hun inzicht”, aldus Sarah. “Ze veranderen hun kamp ook constant. Het ene moment zijn ze er nog wild in aan het spelen en voor je het weet, halen ze de hangmatten uit en liggen ze te chillen.” Achteraan in de tuin bouwde David een tweede kamp met takken die na een storm van bij de buren in hun tuin terechtkwamen. “Eigenlijk heb ik gewoon naast een magnolia vier palen in de grond gezet en daarop een verstevigd platform gevezen.” Via een oude glijbaan kunnen Vic en Lias het kamp verlaten. Erin klimmen doen ze met een visnet dat David op het strand vond na het windsurfen.”

Wat de tuin van David en Sarah ook heel bijzonder maakt zijn de vele eetbare planten en struiken. “Vooral Vic vindt dit leuk”, vertelt Sarah. Tussen de struiken door hebben David en Sarah gangetjes gemaakt. “Als hij daar passeert, is hij tijdens het spelen eigenlijk constant dingen aan het plukken om op te eten”, lacht David. “We hebben de kinderen vanaf het begin heel duidelijk gemaakt van welke struiken en bloemen ze wel en niet mochten snoepen.” Net als Jolle geven David en Sarah als tip mee om kinderen vrij te laten. “Laat hen zelf de planten en bloemen planten en plukken. Laat hen zelf zaadjes rondstrooien voor de vogels. Leg hen uit hoe het komt dat sommige planten bepaalde insecten aantrekken en laat hen merken dat je tuin leeft. Dat brengt hen stukken dichter bij de natuur.”

Tips & Tricks voor meer avontuur in je achtertuin

• Hazelaars en magnolia’s zijn ideale klimbomen. Ze zijn stevig en vormen al laag bij de grond een uitdaging. Verwijder wel dode takken zonder schors, met schimmel en paddenstoelen op.
• Geen bomen of plaats voor bomen in je tuin? Geen paniek… Schroef klimblokjes tegen je gevel. Zo kan je kroost toch naar hartenlust klauteren.
• Gooi de versleten autobanden van je wagen niet weg. Je kan ze prima omvormen tot een wip, schommel of een mini-trampoline.
• Net de haag of een boom gesnoeid? Graaf een put van een vierkante meter op een meter diep. Vul de put vervolgens met alle gesnoeide takken, zo creëer je een natuurlijke trampoline.
• Met enkele planken en blokken kan je een uitdagend fietsparcours maken voor de kleinere en grotere kinderen. Kleine of grote schansen, een wip… het maakt fietsen in de tuin al een stuk amusanter. Verplaats de constructies regelmatig, om je gras gezond te houden.
• Uitrusten combineren met spelen? In één hangmat kunnen meerdere kinderen zich amuseren en als je het goed verkoopt, zal je kroost je in slaap wiegen.
• Met een slackline kan je zelfs peuters laten kennismaken met de grenzen van ons evenwicht. Blijf bij de kleinsten wel dicht in de buurt om een lelijke val door de veerkracht te vermijden.
• Ideale bloemen en struiken voor in je tuin? Hemelsleutel, paardenbloem, raket, fuchsia en kaasjeskruid kunnen net als rode bes, zwarte bes, stekelbes of poolbraam een optie zijn… De bloemen en besjes hiervan zijn eetbaar.

Buitenspelen bestudeerd

Een wat gedateerde, maar daarom niet minder relevante studie van de KU Leuven toont aan dat ravotten belangrijk is voor alle kinderen. Niet alleen draagt buitenspelen bij aan de fysieke ontwikkeling van een kind. In het naslagwerk, opgemaakt in opdracht van de Vlaamse Overheid, staat ook te lezen dat zich buiten uitleven de gezondheid, ruimtelijke oriëntatie en de ontwikkeling van sociale, emotionele en cognitieve vaardigheden positief beïnvloedt. Door zelfstandig een spel te organiseren, komt hun zin voor initiatief naar voren. Tegelijkertijd staat er in de studie te lezen dat hard cijfermateriaal hierover nog steeds ontbreekt. Dit soort studies zijn tijdrovend en dus duur, en sociale- en emotionele ontwikkeling door buitenspelen moeilijk te meten.

Ook tof: blotevoetenpaden